Có thật sự đúng không khi nghĩ rằng: nhân viên OT nhiều mới là người cống hiến và trách nhiệm? Và liệu việc OT liên tục có thực sự giúp doanh nghiệp phát triển tối đa như chúng ta vẫn tưởng?
Bạn có bao nhiêu kế hoạch đằng sau, nhưng 8-9h tối vẫn mịt mờ ngồi lại Công ty cố gắng hoàn thành nốt công việc. Liệu rằng một Doanh nghiệp sẽ đánh giá cao điều này ở bạn?
Ở một số Ngành đặc thù như thương mại điện tử, truyền thông, sự kiện - đặc biệt vào những mùa cao điểm thì việc “OT” hầu như là điều hiển nhiên mà nhân viên nào cũng phải hiểu và chấp nhận. Nhưng sự Linh hoạt này có đáng? Bởi vì lắm lúc khi mà 5h chiều tan ca thì 4h50 lại nhận chiếc task “Làm gấp việc này nhé em, khách cần gấp trong hôm nay”. Trong trường hợp này bạn nên nhận lời vì Sếp vì Team hay là từ chối khéo?
Trước tiên, chúng là cần hiểu rõ Luật Lao động quy định về việc làm thêm ngoài giờ. Theo Bộ luật Lao động năm 2019, người sử dụng lao động được sử dụng người lao động làm thêm giờ khi:
- Có sự đồng ý của người lao động.
- Trừ những trường hợp đặc biệt, tổng thời gian OT không vượt quá 50% số giờ làm việc trong ngày (tức làm 8 tiếng thì tối đa OT 4 tiếng).
- Người lao động sẽ hưởng lương OT theo hệ số, tùy thuộc vào tính chất công việc.
- Người lao động có quyền từ chối nếu công việc làm thêm ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc an toàn của mình theo quy định của pháp luật.
Ngược lại, cũng có những quan điểm cho rằng OT lại là dấu hiệu của việc nhân viên làm việc chưa hiệu quả hoặc doanh nghiệp vận hành chưa tối ưu, dẫn đến tình trạng phải ở lại làm thêm. Đặc biệt với dân văn phòng, “work–life balance” là điều rất quan trọng. Khi phải dành gần như toàn bộ thời gian ở công ty, nhân viên dễ rơi vào mệt mỏi, giảm tập trung, giảm sáng tạo và thậm chí mất động lực.
Đứng giữa hai luồng ý kiến trái chiều đó, trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ với bạn cách OT sao cho không bị thiệt – hiểu luật, biết giới hạn và biết khi nào nên nói “không" để bảo vệ chính mình.
1. Khi OT không nằm trong mô tả công việc và bắt đầu ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính
Hãy tưởng tượng bạn liên tục phải OT chỉ vì team thiếu người. Ban đầu bạn nghĩ đây là cơ hội thể hiện bản thân, học thêm kỹ năng và nâng cao năng lực. Nhưng nếu việc này kéo dài, bạn sẽ gặp ngay hàng loạt vấn đề:
- Không còn đủ thời gian cho những đầu việc chính.
- Chất lượng output giảm, dễ bị đánh giá thấp.
- Mệt mỏi, quá tải và có nguy cơ burnout.
- Cảm giác bất công vì nỗ lực “gánh team” không được ghi nhận.
Cách từ chối khéo:
- “Em xin phép không OT để tập trung cho dự án chính của công ty, để đảm bảo tiến độ và hiệu quả chung của cả team.”
- “Nếu em nhận thêm việc, kết quả của cả hai bên sẽ không được hoàn thành một cách trọn vẹn.”
“Em cần hoàn thành tốt phần việc của team mình trước thì mới có thể hỗ trợ tốt ở các phần khác.”
2. Khi OT giúp đồng nghiệp mà họ không có lý do chính đáng
Bạn liên tục gánh việc thay đồng nghiệp: tuần này nghỉ ốm, tuần sau về quê, tuần sau nữa đi công tác… Từ hỗ trợ thành làm thay. Giúp nhau là bình thường, nhưng nếu sự giúp đỡ bị lạm dụng, bạn sẽ kiệt sức lúc nào không hay.
Cách xử lý với sếp gồm 2 bước:
- Nêu rõ rằng việc bạn theo sát công việc của người khác sẽ ảnh hưởng đến tiến độ nhiệm vụ chính của bạn.
- Nếu sếp vẫn muốn bạn kiêm thêm, hãy trao đổi thẳng thắn về kỳ vọng thăng tiến hoặc chế độ khen thưởng tương xứng – để đôi bên đều win–win.
3. Khi phải OT cho một dự án mơ hồ, không rõ thời hạn – rất dễ “mắc kẹt” mãi mãi
Bạn được thêm vào một dự án mới nhưng không biết:
- Dự án kéo dài bao lâu.
- Vai trò của bạn cụ thể là gì.
- Deadline có cố định hay luôn “gấp ngay trong hôm nay”.
Đây là những “cờ đỏ” báo hiệu bạn có thể sẽ OT triền miên không lối thoát.
Cách rút lui khéo:
- Cảm ơn sếp vì cơ hội tham gia dự án.
- Nói rõ rằng bạn rất muốn hỗ trợ, nhưng thời gian hiện tại không cho phép bạn đảm trách trọn vẹn.
- Đề xuất mức độ hỗ trợ phù hợp: tham gia brainstorm, cố vấn ý tưởng… thay vì làm toàn thời gian.
- Gợi ý nhân sự freelancer để xử lý phần việc gấp nếu cần.
4. Kết luận
OT không xấu. Nhưng OT không kiểm soát có thể bào mòn sức khỏe, giảm chất lượng công việc và khiến bạn mất cân bằng cuộc sống.
Biết khi nào nên nói không và cách từ chối thông minh là kỹ năng quan trọng giúp bạn giữ hiệu suất, giữ tinh thần và vẫn tạo được ấn tượng tốt trong mắt cấp trên.
