Hối hận là cảm xúc xuất hiện khi ta nhìn lại quá khứ và nhận ra có những điều chưa làm, làm chưa đủ, hoặc đã làm nhưng không đúng như mong muốn. Đó là cảm giác tiếc nuối đi kèm với một suy nghĩ quen thuộc:
“Giá như…”
- Giá như lúc đó mình mạnh dạn hơn.
- Giá như mình dành thêm thời gian cho gia đình.
- Giá như mình quyết định sớm hơn, bắt đầu sớm hơn.
Hầu như ai trong chúng ta cũng từng trải qua cảm giác hối hận. Và thường thì, hối hận luôn đi cùng với tiếc nuối. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi:
Nếu lúc đó mình làm khác đi, liệu kết quả có thực sự tốt hơn không?
Thực tế, rất nhiều điều khiến ta hối hận không phải vì ta sai, mà vì ta đã lựa chọn theo khả năng và nhận thức của chính mình ở thời điểm đó. Nhìn lại bằng con mắt của hiện tại, ta dễ trách bản thân hơn mức cần thiết.
Hối hận – không hẳn là tiêu cực
Nhà tâm lý học Carl Jung từng cho rằng:
“Những gì chúng ta không học được từ trải nghiệm sẽ quay trở lại dưới hình thức của số phận.”
Theo góc nhìn này, hối hận không phải để dằn vặt, mà là một tín hiệu của sự trưởng thành. Khi bạn biết hối hận, nghĩa là bạn đã ý thức rõ hơn về giá trị của thời gian, lựa chọn và trách nhiệm cá nhân.
Trong tâm lý học hiện đại, hối hận được xem là một dạng phản tỉnh (reflection) – giúp con người điều chỉnh hành vi, đưa ra quyết định tốt hơn trong tương lai. Người không bao giờ hối hận thường không phải vì họ luôn đúng, mà vì họ chưa từng nhìn lại chính mình.
Những điều chúng ta thường hối hận nhất
Cuối mỗi năm, những nỗi hối hận phổ biến nhất thường không quá xa vời:
- Hối hận vì chưa dành đủ thời gian cho gia đình, cha mẹ, con cái.
- Hối hận vì đã trì hoãn một quyết định quan trọng trong công việc hoặc cuộc sống.
- Hối hận vì không đầu tư, không bắt đầu sớm hơn (như không mua vàng sớm hơn, không học thêm một kỹ năng…).
- Hối hận vì đã sống quá vội, mà quên chăm sóc sức khỏe và cảm xúc của chính mình.
Điều đáng nói là: những hối hận này chỉ xuất hiện khi ta đã trưởng thành hơn.
Theo lời dạy của Đức Phật:
“Đừng sống trong quá khứ, đừng mơ tưởng tương lai, hãy an trú trong hiện tại.”
Phật giáo không phủ nhận hối hận, nhưng nhấn mạnh rằng bám chấp vào hối hận sẽ tạo thêm khổ đau. Điều quan trọng không phải là bạn đã sai ở đâu, mà là bạn học được gì từ điều đó và bạn sống như thế nào từ giây phút này trở đi.
Hối hận, nếu biết nhìn đúng cách, sẽ trở thành trí tuệ.
Còn nếu chìm đắm trong “giá như”, nó sẽ trở thành gánh nặng.
Thay vì trách mình, hãy hỏi một câu khác
Cuối năm 2025, có lẽ câu hỏi quan trọng không phải là:
“Mình đã làm sai ở đâu?”
Mà là:
“Từ những điều mình hối hận, mình sẽ sống khác đi như thế nào trong năm tới?”
Bởi suy cho cùng, hối hận không phải để quay lại quá khứ,
mà để bước vào tương lai với một phiên bản hiểu mình hơn.
